THẾ GIỚI 12 NHÂN DUYÊN

SÁCH HỌC ĐẠO ĐỨC

THẾ GIỚI 12 NHÂN DUYÊN

THẦY THÍCH BẢO NGUYÊN

(TÀI LIỆU GHI LẠI TỪ PHÁP ÂM CỦA THẦY)

THẾ GIỚI MƯỜI HAI NHÂN DUYÊN

(27-09-2013)

Hôm nay thì Thầy sẽ trả lời về cái phần: Ý nghĩa của thế giới 12 nhân duyên.

Thì cái điều này từ nào giờ chúng ta đã được nghe giảng dạy rất là nhiều, thứ nhất là bên Phật giáo phát triển, đến thời Trưởng lão thì chúng ta cũng đã thông suốt cũng rất là nhiều.

Hôm nay Thầy cũng nói về cái ý nghĩa 12 nhân duyên để mà nó giúp cho chúng ta hiểu rõ hơn. Khi chúng ta hiểu rõ hơn về thế giới 12 nhân duyên này thì chúng ta tu tập nó sẽ giúp cho mình hướng đến cái Diệt đế - Niết Bàn thực sự.

Cho nên tất cả những cái điều gì Phật dạy chúng ta trong Chánh pháp của Ngài hầu giúp cho chúng ta thông suốt các Pháp nó như thật để từ đó mà nó giúp cho chúng ta đoạn diệt các lậu hoặc tham - sân - si - mạn - nghi của mình, từ đó mà chúng ta hướng đến diệt đế Niết Bàn.

Nói chung là tất cả những gì Phật dạy chúng ta như là Tứ Diệu Đế này, trong đó có Bát Chánh Đạo, rồi có 37 Phẩm trợ đạo, rồi có 12 Nhân duyên tất cả những cái pháp này nó đều hướng đến để giúp cho chúng ta thông suốt sự thật các pháp, thấy được các sự khổ và nguyên nhân của khổ, thấy được trạng thái diệt khổ và từ đó chúng ta hướng đến Niết bàn. Nói chung tất cả mọi cái pháp của Phật, Ngài dạy chúng ta là nhằm hướng đến là để đoạn diệt mầm mống sinh tử, chấm dứt luân hồi, không còn bị tái sinh nữa.

Như vậy rằng là những gì mà chúng ta bị vô minh nó che kín để mà chúng ta bị trôi lăn trong sáu nẻo luân hồi là cũng từ nơi thân tứ đại này thôi, ngoài cái thân tứ đại này ra nó không có một cái cõi giới nào siêu hình. Từ nào tới giờ bên Phật giáo phát triển có dạy mình có những cõi giới siêu hình, chẳng hạn như là cõi trời, cõi địa ngục, cõi thiên đàng cực lạc, cõi ma, cõi quỷ thì từ nào tới giờ người ta hiểu chưa có thông suốt về các thế giới này. Đức Phật, Ngài dạy chúng ta 6 trạng thái luân hồi là chỉ cho cái thân tứ đại này, chỉ cho cái thân ngũ uẩn này, nó không có ngoài cái thân ngũ uẩn này nó có những cái giới  khác đâu. Cõi trời, cõi người, cõi a tu la, cõi địa ngục, ngạ quỷ và súc sanh nó cũng nằm nơi cái thân tứ đại này.

Nếu mà chúng ta vô minh thì chúng ta sẽ bị chấp thủ theo mọi hành nghiệp nhân quả tham sân si mạn nghi của mình mà từ đó nó sẽ tương ưng, nó sẽ hóa sanh, chuyển luân trong sáu trạng thái luân hồi. Như vậy rằng là cái thế giới mà chúng ta đang sống hiện nay, thế giới của thức chỉ cho thế giới quan, như vậy rằng 6 trạng thái luân hồi nó phản ánh từ nơi cái thức của chúng ta. Thì một lát nói đến cái phần thức trong 12 nhân duyên Thầy sẽ nói rõ về cái phần này để cho quý phật tử chúng ta hiểu.

Thì như vậy, từ nào giờ Phật giáo chúng ta thường quan niệm nó có 2 cái điều mà người ta hiểu trước đây chỉ cho là thế giới quan và vũ trụ quan. Cho nên người ta quan niệm thế giới quan và vũ trụ quan là chỉ cho các cõi, các cõi giới chẳng hạn như là cõi giới siêu hình mà cũng như là các cõi trời ngũ sắc siêu hình trong 3 cõi dục giới, sắc giới và vô sắc giới. Dục giới chỉ cho cái giới mà chúng ta đang sống và cũng như là các cõi Trời ngũ sắc siêu hình, người ta cho rằng nó có những cõi ngũ sắc, là sắc giới chỉ cho thế giới siêu hình. Còn ở đây là chúng ta phải hiểu rằng thế giới quan và vũ trụ quan là chúng ta phải hiểu trên cái thân tứ đại này, nó nằm trên cái thân tứ đại này chứ không nằm ngoài thân tứ đại này. Chúng ta phải xác định điều này để mà chúng ta không bị lầm lạc, nếu mà chúng ta không có thông suốt cái điều này của Phật dạy thì chúng ta tu hành không giải thoát đâu.

Từ nào tới giờ chúng ta cho rằng nó có những cõi giới siêu hình, họ cho rằng ngoài cái thân ngũ uẩn mình, ngoài cái cõi dục giới mình đang sống, cái quả đất mình đang sống nó có những giới khác, chẳng hạn như cõi trời, nó có những cõi trời siêu hình, hoặc là cõi địa ngục siêu hình, hoặc là cõi ngạ quỷ siêu hình .v.v... Người ta cho rằng nó là những cái cõi ngoài cái tâm thức của con người có những cái cõi đó. Thì thật sự rằng những cái cõi giới đó nó nằm nơi cái thân ngũ uẩn của chúng ta hết, từ cõi trời, cõi người, a tu la, cõi địa ngục, cõi ngạ quỷ, súc sanh, tất cả những cái cõi này nó nằm trên cái thân ngũ uẩn của chúng ta. Như vậy rằng nó thuộc về thế giới quan và vũ trụ quan, nơi cái thân ngũ uẩn này luôn. Thế giới quan và vũ trụ quan theo như Phật dạy chúng ta, nơi cái thân ngũ uẩn này nó gồm có sắc, thọ, tưởng, hành, thức phải không? Các thế giới đó, các trạng thái luân hồi của mình nó nằm nơi cái thân ngũ uẩn này, không có ngoài cái thân ngũ uẩn của mình.

Thí dụ bây giờ khi mà chúng ta sống trong cái trạng thái đau khổ, bất an, lo lắng, sợ hãi đó là trạng thái của địa ngục, thuộc về cái cảm thọ trạng thái địa ngục, đó là một cái thế giới của nó. Hoặc là cái trạng thái đói khát, thèm thuồng, ham muốn, ưa cái ăn, đói khát đó là ngạ quỷ. Còn cái trạng thái súc sanh là chúng ta sống ác với mọi loài mà không có tàm quý, chúng ta giết hại chúng sinh mà không có thương xót, không có xấu hổ bởi cái hành động làm của mình, đó là chúng ta bị tương ưng với trạng thái là súc sinh. Rồi con người sống biết có lương tâm, biết có tâm tàm quý, chúng ta biết xấu hổ bởi những điều sai của mình, mình không có làm những điều ác cho mình, cho mọi người và cho chúng sinh, như vậy rằng chúng ta sẽ được tương ưng với trạng thái cõi người. Rồi kế đến hằng ngày chúng ta sống đúng với 10 điều lành, hằng ngày mình sống thiện với mọi người, sống thương yêu và tha thứ, sống biết nhẫn nhục, tùy thuận, bằng lòng trong mọi cái nhân quả xấu ác nó đang xảy ra; sống mà không có đố kỵ, không có ganh ghét, không có hơn thua, không có tỵ hiềm mà chúng ta sống như vậy, đó là chúng ta đang tương ưng với cõi trời. Khi mà chúng ta tương ưng trên cõi trời này, chúng ta tu hành cái pháp Bát chánh đạo mà Phật dạy, mình tu tập cái lộ trình Bát Chánh Đạo để đưa đến diệt ngã, xả tâm, ly dục, ly ác pháp, đoạn diệt các lậu hoặc tham, sân, si, mạn, nghi một cách hoàn toàn thì ngay đó chúng ta sẽ được hóa sanh và tương ưng với trạng thái Niết Bàn ngay cái hiện tại này luôn.

Đó, như vậy rằng là sáu cái trạng thái luân hồi, chúng ta hiểu rằng nó là thế giới quan và vũ trụ quan luôn. Thế giới quan là chúng ta đang sống, chỉ cho sáu cái thức, sáu căn của mình nó đang tiếp xúc với các pháp trần mà mình đang tiếp xúc, nó là thế giới quan chúng ta đang sống.

Còn vũ trụ quan nó chỉ cho nơi cái tâm thức của chúng ta nó tạo ra cái vũ trụ quan này. Nếu chúng ta sống vô minh thì chúng ta sẽ hành động theo nghiệp lực tham, sân, si của mình, từ đó nó sẽ tương ưng vào sáu trạng thái luân hồi này. Một người ác, một người giết hại chúng sinh thì ngay đó họ đã tương ưng và hóa sanh vào thế giới của súc sinh. Họ tạo cái nhân phải không? Một ngày nào đó cái quả nó sẽ đến.

Cũng vậy, khi mà chúng ta biết cái Chánh pháp của Phật, giác ngộ được Tứ Diệu Đế là khổ, tập, diệt, đạo. Chúng ta thấy được cái khổ và nguyên nhân của khổ, thấy được các lậu hoặc của mình, từ đó mà chúng ta hướng đến đoạn diệt nó, không có chấp thủ nó, từ đó mà chúng ta được tương ưng và hóa sanh trong cái trạng thái Niết Bàn để mà chấm dứt luân hồi sinh tử, không còn bị trôi lăn trong sáu nẻo luân hồi.

Thì như vậy, Thầy nhắc lại lần nữa: Cái thế giới quan và vũ trụ quan mà Phật dạy mình đó là chỉ cho cái thân ngũ uẩn của chúng ta, mà trong thân ngũ uẩn này khi mà chúng ta đang sống thì những cái cảm xúc, những cái đau khổ, lo lắng, sợ hãi, bất an hoặc là hạnh phúc, hoặc được an lạc nó phản ảnh sáu cái trạng thái luân hồi của chúng ta trong đó. Chứ từ nào tới giờ bên Phật giáo phát triển người ta cho rằng vũ trụ quan là các cõi giới siêu hình, trong đó nó có những cõi trời vô sắc. Do người ta lầm lạc, ngộ nhận ra những điều không có chân thật này, mà từ đó người ta hiểu cái thế giới 12 nhân duyên nó sai hết. Khi mình hiểu mà nó sai cái thế giới 12 nhân duyên này thì chúng ta không tu hành giải thoát được. Cho nên Đức Phật có nói tất cả các pháp mà Phật hướng cho chúng ta, chúng ta tu tập, hành trì trên cái thân tứ đại này thôi, tu tập được giải thoát hay không là cũng từ nơi cái thân tứ đại này, không có ngoài thân tứ đại này và tất cả các pháp hành mà Phật dạy chúng ta đều nhằm hướng đến đoạn diệt các lậu hoặc, được giải thoát hoàn toàn cũng từ nơi cái thân tứ đại này. Chúng ta không có nương vào một pháp gì bên ngoài hết. Vì vậy mà Phật có nói: Này các Tỳ kheo, các con phải lấy các con làm đảo cồn nương tựa cho các con, các con phải tự mình thắp đuốc lên mà đi, các con phải lấy giáo pháp của Như lai làm đảo cồn nương tựa, phải tự mình thắp đuốc lên mà đi thôi, chứ không có nương tựa bất cứ cái pháp gì trên đời, là lý do đó.

Cho nên Đức Phật dạy chúng ta giáo pháp, chánh pháp của Ngài là hướng cho chúng ta tu tập trên cái thân tứ đại này. Cho nên Đức Phật thường nói cái điều này trong kinh như thế này: Chúng ta tu tập để hướng đến giải thoát đó là Thánh giới uẩn rồi, là Thánh định uẩn, Thánh tuệ uẩn. Cái uẩn ở đây là chúng ta hiểu rằng nó chỉ chung cho cái danh từ chỉ cho cái thân tứ đại này, chỉ cho cái thân ngũ uẩn này và tất cả mọi cái pháp mà chúng ta tu tập để hướng đến chấm dứt mọi cái lậu hoặc, mọi cái phiền não tham, sân, si, mạn, nghi của mình là nó nhờ Thánh giới uẩn, Thánh định uẩn, Thánh tuệ uẩn chỉ cho chúng ta tu tập cái Thánh giới này trên cái thân tứ đại này, không có ngoài cái thân tứ đại này ra. Và cũng không có những thế giới siêu hình từ nào tới giờ người ta hiểu nó, có những cõi trời siêu hình khi mình tu khi mà thân hoại mạng chung thì chúng ta sẽ được tái sanh vào cõi trời đó, đó cho nên do người ta hiểu sai lầm như vậy.

Khi mà chúng ta sống thiện, sống giữ gìn 5 giới và 10 điều lành thì ngay đó chúng ta tương ưng và hóa sanh vào cõi trời, gọi là thiên giới ngay tại hiện tại của chúng ta đang sống luôn. Trong cái thiên giới này chúng ta vẫn tiếp tục tu tập cái pháp diệt ngã, xả tâm ly dục ly ác pháp, mà chúng ta phải thông suốt 4 Chân lý Tứ diệu đế mà Phật dạy mình, thấy được khổ, thấy được nguyên nhân của khổ, thấy được trạng thái diệt khổ, thấy được con đường đưa đến diệt khổ.

Khi mà chúng ta đã thông suốt 4 cái sự thật này là hằng ngày chúng ta siêng năng, cần mẫn để mình tinh tấn hộ trì các Chân lý này, để mình hướng đến đoạn diệt các lậu hoặc tham, sân, si, mạn, nghi. Khi mình đoạn diệt các lậu hoặc đến đâu thì cái trạng thái diệt đế, trạng thái Niết Bàn sẽ xuất hiện đến đó và chúng ta sẽ được giải thoát ngay cái hiện tại này luôn. Cho nên Đức Phật có nói rằng là “Pháp ta thiết thực hiện tại không có thời gian đến để mà thấy có quả tức thời” là như vậy.

Cho nên từ nào tới giờ người ta do không có hiểu cái Pháp thiết thực hiện tại này rồi người ta mơ tưởng tới một thế giới nào bên ngoài, chờ rằng khi mình tu đi, sau đó mình sẽ chết, mình sẽ được tái sinh vào một thế giới nào đó để mình được ở trên đó mình được tu tập, mình được giải thoát. Nếu mình hiểu như vậy là nó đi ngược lại lời dạy của đức Phật là “Pháp ta thiết thực hiện tại không có thời gian đến để mà thấy có quả tức thời” mà. Thí dụ như Tâm nó khởi lên một niệm phiền não, một cái niệm tham, một cái niệm sân, một cái niệm si mà mình hiểu nó như thật: đây là khổ, đây là nguyên nhân của khổ, mình đừng có hành động theo những điều bất thiện này thì ngay đó là diệt đế đó. Khi mình xả những điều bất thiện ấy thì ngay đó là mình diệt đế rồi, thì ngay đó nó tương ưng trạng thái Niết Bàn tức khắc ngay hiện tại này. Và chúng ta không có chờ để mà chết đi rồi mình tái sanh một thế giới siêu hình cõi trời nào đó để chúng ta tiếp tục tu tập giải thoát, nếu mà chúng ta hiểu như vậy là chúng ta đi ngược lại chánh pháp của Phật rồi.

Cho nên từ bao giờ người ta hiểu cái thế giới 12 nhân duyên, gọi là vũ trụ quan là họ chỉ cho những cõi giới siêu hình, những cõi trời siêu hình để khi chúng ta chết về đó để chúng ta tiếp tục tu tập, để mình được giải thoát, để mình được nhập Niết Bàn nơi những cõi thế giới ấy. Nếu chúng ta hiểu như vậy là chúng ta không có thông suốt về thế giới 12 nhân duyên Phật dạy. Trong khi thế giới 12 nhân duyên Phật dạy chúng ta là chỉ cho cái thân tứ đại này, chỉ cho cái thân ngũ uẩn này, chúng ta tu tập mới hướng đến cứu cánh giải thoát - Niết bàn. Và chúng ta chuyển luân trong sáu nẻo luân hồi là cũng từ cái thân tứ đại này luôn, nó không có ngoài cái thân tứ đại này.

Thì nãy giờ Thầy nói sơ qua về ý nghĩa thế giới quan và vũ trụ quan trong cái 12 nhân duyên.  Cho nên chúng ta phải xác định cái hiểu biết này để chúng ta tu tập mới hướng đến cứu cánh giải thoát Niết bàn thực tế ngay nơi cái thân tứ đại này. Và chúng ta không có chờ chúng ta phải tái sinh một cái cõi giới siêu hình nào khác để chúng ta tu tập nữa. Nếu mà chúng ta không có thông suốt cái điều này của Phật dạy thì chúng ta tu hành không giải thoát đâu.

Thì Đức Phật dạy chúng ta nó có 3 cõi là dục giới, sắc giới và vô sắc giới là chỉ cho cái thân tứ đại của chúng ta luôn.

Dục giới là chỉ cho cái lòng ham muốn của mình, chúng ta tham đắm.

Sắc giới chỉ cho sáu căn của mình, gọi là sáu thức nhãn thức, nhĩ thức, tị thức, thiệt thức, thân thức và ý thức chỉ cho sắc giới, chỉ cho sáu cái thức của mình nó tiếp xúc với các pháp trần mà nó nhận biết gọi là sắc giới.

Còn vô sắc giới chỉ cho những cái trạng thái siêu hình, trong đó thì nó có tưởng thức, thì trong cái thân ngũ uẩn mình nó có 3 cái thức. Sắc thức là chỉ cho sáu căn của mình gọi là sắc thức. Còn tưởng thức là chỉ cho mộng tưởng, những cái trạng thái của tưởng uẩn, các sắc tưởng nơi cái thân tứ đại của chúng ta nó tạo ra. Thí dụ bây giờ mình thấy cái người đó họ biết được cái chuyện quá khứ, vị lai, cái gì cũng biết vậy? Đó là tưởng, gọi là cái tưởng thức của mình nó biết. Chẳng hạn như các nhà ngoại cảm, họ đi tìm mộ, họ dùng cái tưởng này họ giao cảm với người mất, gọi là vô sắc giới, mình gọi những năng lực đó là vô sắc giới. Hoặc là mình biết chuyện quá khứ vị lai, tất cả những năng lực thần thông này nó thuộc về vô sắc giới hết, nó thể hiện siêu không gian và thời gian, gọi là thế giới siêu hình chứ nó không có linh hồn nào hết, mà nó chỉ cho cái tưởng thức mà nó hoạt động trong cái siêu hình, siêu không gian, thời gian gọi là vô sắc giới.

Trong cái bốn thiền vô sắc: không vô biên xứ, thức vô biên xứ, vô sở hữu xứ, phi tưởng và phi phi tưởng xứ nó thuộc về vô sắc giới hết. Nó thuộc về cái trạng thái của tưởng uẩn, nó là những cõi vô sắc. Còn cái cõi hữu sắc mà chúng ta đang sống chỉ cho sáu cái giác quan, chỉ cho là mắt, tai, mũi, miệng, thân, ý mà chúng ta đang sống với nó là cõi hữu sắc chỉ cho sắc giới.

Cho nên khi Đức Phật tu xong rồi, Ngài đã thấy được các cõi này nó cũng đều là vô thường, không có thật, không có cái pháp nào là ta, là của ta, là bản ngã của ta. Do Ngài đã thắng tri sự thật của các pháp như vậy cho nên Ngài không có chấp thủ, thì ngay đó Ngài xả, Ngài không có sống trong các cõi giới này, ngay đó Ngài vượt qua tam giới là dục giới, là sắc giới, là vô sắc giới. Dục giới là chỉ cho các dục, lòng ham muốn của mình. Sắc giới là chỉ cho sáu cái giác quan của mình nó đang tiếp xúc, mà nếu nó tiếp xúc nó tham đắm chạy theo cái dục của nó gọi là dục giới. Còn vô sắc giới chỉ cho cái giới của thế giới siêu hình, chỉ cho thế giới của tưởng thức. Trong tưởng thức này nếu mà nó còn tham đắm chạy theo cái dục ưa thích của nó thì nó thuộc về dục giới luôn. Cho nên Đức Phật có nói dục, sắc dục và vô sắc dục, nếu chúng ta vượt qua 3 cái dục này thì ngay đó chúng ta được hóa sanh và tương ưng trạng thái Niết bàn.

Phật tử hỏi:  Nãy giờ Thầy giảng sơ lược phía ngoài về cái vấn đề thế giới quan với lại vũ trụ quan thì nó thuộc về trong 5 cái thân ngũ uẩn và tứ đại của mình, nhưng mà áp dụng vào trong 12 nhân duyên, nói về thế giới quan đi, và cả luôn vũ trụ quan nữa. Con người ta vì vô minh mà tái sanh, vì vô mình (…) đắm chìm cái nghiệp lực để mà đi tái sanh. Trong những cái bước từ vô minh cho tới hành, tới thức, nó được áp dụng trong cuộc sống của mình thì mình phải làm sao? Thí dụ như bây giờ muốn phá vỡ cái vô minh, muốn phá vỡ được một cái gì đó trong đây thì mình phải làm sao? Thầy giảng lại từng đoạn một 12 nhân duyên cho tụi con hiểu thêm.

Cái thế giới 12 nhân duyên khi mà Đức Phật, khi mà Ngài đã thực hiện xong 4 thiền và Ngài hướng đến tam minh: túc mạng minh, thiên nhãn minh, thứ ba là lậu tận minh. Khi đến cái lậu tận minh đức Phật mới thấy được cái sự thật cái nguồn gốc sinh tử đau khổ của con người bắt nguồn từ vô minh. Bắt đầu duyên khởi nó từ đây này, duyên khởi 12 nhân duyên nó xuất phát từ cái chỗ vô minh. Cho nên nếu đức Phật Ngài không có tu tập, Ngài chứng được cái Tam minh thì đức Phật không có thấy cái thế giới 12 nhân duyên này. Cho nên khi mà đức Phật Ngài dùng cái năng lực lậu tận minh Ngài hướng đến cái sự thật của thế giới, nguồn gốc sinh tử, đau khổ của mình thì ngay đó đức Phật mới thấy được sự thật của nó là nguồn gốc sinh tử, đau khổ bị trôi lăn trong sáu nẻo luân hồi này mà chúng sinh bị ràng buộc, bị nó cột trói mà đức Phật dùng cái từ là cũng giống như là cái cuộn chỉ vậy, thành ra rối tung trong đó hết. Chúng sinh bị sống trong cái sự điên đảo: điên đảo tâm, điên đảo tưởng, điên đảo kiến, điên đảo tình. Bị trói trong các thế giới duyên hợp đau khổ này do vô minh, vì vậy rằng thế giới duyên khởi bắt nguồn ban đầu là do vô minh trước.

Nói chung là thế giới 12 nhân duyên này nó hình thành là do vô minh. Mà nếu mà nó có minh nó sụp đổ liền nó đâu còn 12 nhân duyên nữa. Mà khi mà vô minh nó diệt rồi thì lúc này gọi là những cái giới mà luân hồi sinh tử mình nó không còn nữa, gọi là kiếp trước kiếp sau nó không còn nữa, nó đoạn diệt sạch rồi. Cho nên cái duyên khởi trong thể giới 12 nhân duyên bắt nguồn từ vô minh. Thì khi đức Phật thấy được cái Chân lý này thì ngay đó Ngài thấy được cái sự thật của nó. Ngài thấy được sự thật đây là khổ, thấy được sự thật đây là nguyên nhân của khổ, Ngài thấy được sự thật đây là trạng thái diệt khổ và Ngài thấy được sự thật đây là con đường đưa đến diệt khổ. Và khi Ngài thấy được sự thật các lậu hoặc chỉ cho cái tham, sân, si, mạn, nghi - cái nguồn gốc nó tạo nên cái thế giới đau khổ của mình, tạo nên cái năng lực để mà tái sinh trong sáu nẻo luân hồi nó do cái lòng ham muốn đó là tham, sân, si, mạn, nghi của mình mà đức Phật gọi là đó là ác pháp, nó là ma, là ma vương, nó là tam độc. Cái nguồn gốc vì cái năng lực này mà chúng ta bị tái sinh, trong kinh đức Phật gọi là hành. Hành ở đây chỉ cho cái nghiệp lực, chỉ cho cái nguyên nhân của khổ, chỉ cho cái tham, sân, si, mạn, nghi của mình, nguồn gốc mà nó tạo nên cái giới duyên hợp tái sinh trong sáu nẻo luân hồi, chỉ cho cái tham, sân, si, mạn, nghi của mình. Nếu mình vô minh, mình hành theo cái nghiệp lực này thì nó sẽ duyên hợp nó tạo nên thế giới đau khổ của nó, nó tạo nên thế giới luân hồi sanh tử của nó. Thì như vậy rằng, đầu tiên là vô minh phải không, đức Phật đã thấy cái nguồn gốc bắt nguồn cái sự tái sinh luân hồi, duyên hợp tái sinh luân hồi bắt nguồn từ vô minh. Do vô minh mà chúng sinh chấp thủ trong các dục gọi là tham, sân, si, mạn, nghi từ đó mà họ hành động theo cái dục này để mà nó tương ưng, nó tái sanh trong sáu trạng thái luân hồi.

Phật tử hỏi:  Như vậy thưa Thầy cái gì để mình phá cái vô minh, cái pháp gì để phá vô minh?

Ở đây Phật có dạy chúng ta cái điều này rõ lắm, để Thầy nhắc lại cái phần này để quý Phật tử chúng ta hiểu. Đức Phật nói rằng là: vô minh là gì? Vô minh có nghĩa rằng người này không biết đây là khổ, thứ hai là không biết nguyên nhân của khổ, thứ ba là không thấy được trạng thái diệt khổ, thứ tư là không thấy được con đường đưa đến diệt khổ, đó là vô minh. Có nghĩa là chỉ cho chúng ta không có hiểu được cái nhân quả thiện ác, cái nhân quả thiện ác chỉ cho khổ và nguyên nhân của khổ. Nếu mà chúng ta hành động điều ác thì chúng ta sẽ bị cái quả khổ phải không? Nếu mà chúng ta hành động cái điều thiện thì chúng ta sẽ được cái quả lành chỉ cho thiên giới. Nếu mà chúng ta hành theo cái nghiệp ác, cái nghiệp bất thiện thì chúng ta sẽ tương ưng ba cái cõi dữ: địa ngục, ngạ quỷ và súc sanh. Nếu mà chúng ta hành thiện thì chúng ta sẽ tương ưng cõi lành chỉ cho con người và các cõi trời.

Tuy nhiên trong sáu trạng thái luân hồi này do vô minh nó tạo nên. Nó là các pháp vô thường, nó là pháp sinh diệt, nó không có thật, nó không có pháp nào là ta, là của ta, là bản ngã của ta. Thí dụ như thế này, khi mà chúng ta sống, nếu mà chúng ta vô minh chúng ta hành theo nghiệp ác, chúng ta đau khổ theo cái nghiệp ác từ đó chúng ta sẽ bị tương ưng trong cái cõi đau khổ địa ngục, ngạ quỷ và súc sanh. Rồi chúng ta không có thấy được cái này nó là vô thường, các cõi này là vô thường, cái điều đau khổ này là vô thường, nó không có thật, nó không có pháp nào là ta, là của ta, là bản ngã của ta đó là vô minh lậu.

Khi nói về vô minh lậu là nói về 3 cái lậu hoặc mà Phật dạy chúng ta, thì nó gồm có dục lậu, hữu lậu và vô minh lậu. Dục lậu là do chúng ta vô minh, chúng ta hành động theo cái dục của mình, chỉ cho cái tâm tham, sân, si, mạn, nghi của mình, nó là cái nguồn gốc để tái sinh luân hồi, để mà nó tạo ra cái thân tứ đại này đó. Thì một lát Thầy sẽ nói rõ về các phần, các duyên về sau.

Bây giờ Thầy nói về cái hành, cái vô minh và cái hành để mà con thấy nó sẽ tương ưng trong sáu trạng thái luân hồi này. Do chúng ta vô minh không thấy được khổ và nguyên nhân của khổ mà chúng ta hành theo những điều khổ đó gọi là dục, gọi là dục lậu đó. Chúng ta tham đắm bởi lòng ham muốn của mình gọi là dục lậu; còn hữu lậu là chỉ cho chúng ta chấp thủ vào các điều đó. Thí dụ bây giờ chúng ta nghe người ta khen, mình vui mừng đó là dục lậu, sau đó chúng ta về nhà lúc nào cũng nhớ, nghĩ đến lời khen người ta, mình thích thú trong lời khen người ta, mình chấp giữ cái lời khen ấy, lúc nào mình cũng muốn cho người ta khen mình, đó là hữu lậu. Hữu lậu có nghĩa là mình chấp giữ những gì mình được có, gọi là hữu lậu. Còn vô minh lậu là mình không thấy được cái sự thật cái lời khen nó là pháp vô thường, nó là pháp không có thật, nó không có pháp nào là ta, là của ta, là bản ngã của ta. Do chúng ta không có thấy được cái sự sinh diệt, sự vô thường bởi cái lời khen, tiếng chê của người ấy mà chúng ta sống trong vô minh lậu.

Vô minh lậu thì chúng ta phải hiểu rằng nó gồm có 2 cái trạng thái cảm xúc của nó, có nghĩa rằng là lạc và khổ và bất lạc, bất khổ. Thì vô minh lậu thì có nghĩa rằng do chúng ta không có thấy được cái lạc, khổ và bất lạc bất khổ. Nếu mà chúng ta không có thấy được cái sự thật nó là vô thường, nó là pháp sanh diệt thì chúng ta vẫn sống trong vô minh lậu. Còn mà chúng ta trước cái lạc cái khổ mà chúng ta chấp giữ nó, phiền não nó gọi là hữu lậu. Thí dụ bây giờ người ta đến người ta chê mình, người ta phỉ báng mình rồi hằng ngày mình lúc nào cũng đau khổ bởi lời khen tiếng chê của họ là mình chấp giữ vào cái lời nói của người ta, và không có xả được cái sự chấp giữ này đó là hữu lậu đó. Rồi mình không có biết rằng cái lời khen tiếng chê này nó là pháp hữu vi là vô thường, nó là pháp sanh diệt thôi, nó đâu có pháp nào là ta đâu. Do mình không có hiểu điều này như vậy mà mình sống trong vô minh lậu.

Như vậy là dục lậu ở đây chỉ cho pháp thiện, pháp ác chúng ta sống trong nó gọi là dục lậu. Và hữu lậu là chỉ cho chúng ta chấp giữ các pháp thiện, pháp ác này gọi là hữu lậu. Còn vô minh lậu là chỉ cho chúng ta không thấy được cái sự thật duyên hợp vô thường, nó không có pháp nào là ta, là của ta, là bản ngã của ta. Do chúng ta không có thông suốt cái sự thật này thì chúng ta lại sống trong vô minh lậu.

Cho nên, thì chúng ta hiểu rằng cái dục lậu, hữu lậu và vô minh lậu nó có 2 phần là dục lậu, hữu lậu và vô minh lậu thuộc về thế gian chỉ cho cái tâm tham, sân, si, mạn, nghi và dục lậu, hữu lậu và vô minh lậu thuộc về cái pháp xuất thế gian là chỉ cho chúng ta là ly dục, ly ác pháp. Khi mà chúng ta ly dục, ly ác pháp thì nó có những trạng thái an lạc của nó đó là thiên giới đó, là chỉ cho những người mà tu hành giải thoát, chúng ta có được cái quả lạc thanh tịnh của nó gọi là thiên giới chỉ cho các tầng trời. Nếu mà chúng ta vẫn sống trong các lạc này, các dục này thì chúng ta vẫn còn nằm trong dục lậu. Thiền thì nó có 4 thiền hữu sắc từ sơ thiền, nhị thiền, tam thiền và tứ thiền. Thì trong 4 thiền này thì nó có những quả lạc cao của nó từ sơ thiền, nhị thiền, tam thiền và tứ thiền. Nếu mà chúng ta chấp vào cái lạc này thì chúng ta vẫn còn nằm trong dục lậu, cái dục lậu của pháp xuất thế gian nó không còn cái mầm mống của đau khổ nữa, nó không còn đau khổ bất an mà nó hướng chúng ta về cái trạng thái giải thoát, cái trạng thái an lạc của nó, nhưng mà nó vẫn còn nằm trong pháp hữu vi, vô thường đó. Cho nên 4 thiền đức Phật có nói nó vẫn còn triền phược, tại vì nó là pháp hữu vi là vô thường, mà Đức Phật nói cái gì vô thường là khổ phải không.

Như vậy rằng cái lạc, khổ là pháp hữu vi thôi hôm nay là lạc, ngày mai là khổ tại vì cái thân của mình là thân tứ đại làm sao mà chúng ta tránh khỏi cái nhân quả của nó được. Có bữa thì chúng ta thấy nó an lạc, có bữa thì nó làm cho mình khổ thọ trên cái thân này. Cho nên vì cái lạc này nó vô thường. Chính vì lý do đó mà Đức Phật nói rằng 4 thiền nó vẫn còn triền phược là như vậy, chỉ cho trạng thái thiên giới là cõi trời. Thiên giới cõi trời là pháp vô thường mà, mà cái gì vô thường là khổ, phải không. Đó như vậy là triền phược của cái 4 thiền là như vậy, cho nên là Phật dạy chúng ta do mình đã hiểu được cái sự thật vô thường của các thế giới này, các tầng thiền này mà chúng ta không có chấp thủ nó, xả cái dính mắc và chấp thủ này thì ngay đó chúng ta hướng về Niết Bàn liền.

Cho nên là, nếu hằng ngày chúng ta vẫn chấp dính vào cái lạc của 4 thiền này thì chúng ta vẫn sống trong dục lậu. Rồi hằng ngày chúng ta vẫn mình mong cầu cái lạc này, mình sống trong cái lạc này đó là hữu lậu. Rồi chúng ta không có thấy được cái sự thật 4 thiền này nó là pháp sinh diệt, nó là pháp hữu vi, nó là pháp vô thường, nếu mà chúng ta không có thấy sự thật, sự vô thường, sự hoại diệt của các pháp này đó là vô minh lậu luôn. Ngay cả như là trí tuệ: tam minh, túc mạng minh, thiên nhãn minh và lậu tận minh thì tất cả những cái minh này cũng nằm trong cái pháp hữu vi, pháp vô thường, nó là pháp sinh diệt hết, nó cũng đều xuất phát từ nơi cái thân ngũ uẩn này, cái thân tứ đại này cho nên nó cũng là pháp vô thường thôi. Do sự hiểu biết này mà Phật dạy chúng ta hướng đến xả nó, không có chấp thủ nó thì ngay đó vị Thánh đệ tử đã vượt qua dục lậu, vượt qua là hữu lậu, vượt qua vô minh lậu thì ngay đó là chúng ta tương ưng vào trạng thái diệt đế Niết Bàn thật sự luôn, thì ngay đó là chúng ta sống trong cái trạng thái Niết Bàn luôn, cái trạng thái bất tử, cái trạng thái không đến không đi, có nghĩa rằng là nó không có nhập, nó không có xuất. Cái trạng thái Niết bàn là tự nó có khi mà chúng ta dùng trí tuệ lậu tận minh. Trong ba cái minh nhờ cái minh thứ 3 đó là lậu tận minh đức Phật thấy được cái sự thật các pháp là vô thường. Nó không có pháp nào là ta, là của ta, là bản ngã của ta. Từ cái pháp mà Ngài tu chứng được từ thiền định, từ trí tuệ tam minh nó đều nằm trong cái sự vô thường sinh diệt ấy. Cho nên đức Phật không có chấp vào cái pháp này, ngay đó Ngài không còn dục lậu, không còn hữu lậu và không còn vô minh lậu. Thì ngay đó Ngài vượt qua tam giới là dục giới, sắc giới và vô sắc giới luôn. Thì ngay đó Ngài sống trong cái trạng thái Niết Bàn vĩnh cửu luôn. Cái trạng thái Niết Bàn chỉ cho cái trạng thái là không đến và không đi, gọi là trạng thái bất tử, trong kinh đức Phật gọi là Như Lai, cái từ Như Lai là gì? Là cái từ mà nó không đến và không đi có nghĩa rằng là sống với trạng thái diệt đế Niết Bàn vĩnh cửu. Có nghĩa rằng là trạng thái Niết Bàn nó không phải là nó nhập mà nó xuất nữa mà tự nó có, vĩnh viễn luôn.

Như vậy rằng là cái điều mà đầu tiên nó do vô minh. Do vô minh mà nó bắt nguồn từ cái vô minh này mà chúng sanh không có nhìn ra cái sự thật của các dục của nó, của các pháp để mà nó đi vào sáu nẻo luân hồi của nó. Và chúng sinh không thấy được sự thật đây là khổ, không thấy được sự thật đây là nguyên nhân của khổ, không thấy được sự thật trạng thái diệt khổ là chỉ cho cái trạng thái diệt đế Niết Bàn, không thấy được sự thật con đường đưa đến diệt khổ là chỉ cho cái đời sống giới luật đức hạnh của mình.

Như vậy rằng là để cho chúng ta chấm dứt luân hồi sanh tử là ngay hiện tại này là chúng ta phải có trí tuệ, mình phải có minh. Cho nên Đức Phật nói: Minh là gì? Minh có nghĩa rằng là mình thấy được sự thật: đây là khổ; thấy được sự thật đây là nguyên nhân của khổ. Có nghĩa rằng là mình thấy được cái nhân quả thiện ác của mình và mình thấy được sự thật cái trạng thái diệt khổ là chỉ cho chúng ta diệt cái nhân quả thiện và ác để mà chúng ta sẽ hướng tới trạng thái Niết Bàn là chúng ta phải nương vào đạo đế, thấy được sự thật con đường đưa đến diệt đế là chỉ cho Bát Chánh Đạo. Hằng ngày là chúng ta phải sống và giữ gìn lộ trình Bát Chánh Đạo này. Cho nên cuối cùng để mà hướng đến diệt đế, chấm dứt luân hồi sanh tử là chúng ta phải nương vào Bát chánh đạo thôi. Bát chánh đạo thì đức Phật đã dạy chúng ta rồi gồm có Chánh kiến, Chánh tư duy, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng,  Chánh tinh tấn, Chánh niệm và Chánh định. Chúng ta phải đi đúng lộ trình này này, từ đó chúng ta mới đoạn dứt các nguồn gốc tham, sân, si, mạn, nghi của mình để mà chúng ta sẽ được tương ưng trạng thái diệt đế Niết Bàn. Cho nên cuối cùng để phá vỡ cái vô minh là nhờ cái minh. Cái minh ở đây chúng ta phải hiểu nó là trí tuệ lậu tận minh mà Phật đã dạy chúng ta, đó là Tứ diệu đế, Bát chánh đạo, Ba mươi bảy phẩm trợ đạo.

Như vậy rằng thế giới 12 nhân duyên nó là thế giới của vô minh. Để mà đưa đến để mà phá vỡ cái vô minh này, thế giới 12 nhân duyên này thì chúng ta phải thông suốt về chân lý Tứ diệu đế của Phật gọi là minh. Minh ở đây chỉ cho là chúng ta giác ngộ ra cái chân lý Tứ diệu đế của Phật, đó là: khổ; đó là tập; đó là diệt đế; đó là con đường đưa đến diệt đế. Chúng ta phải giác ngộ ra cái sự thật này chúng ta mới có minh, nhờ có cái minh này hằng ngày chúng ta tu tập và hành trì, từ đó mà nó đưa đến đoạn diệt các lậu hoặc tham sân si mạn nghi của mình, thì ngay đó chúng ta sẽ được tương ưng và hóa sanh vào Niết Bàn, chấm dứt luân hồi sanh tử trên cái hiện tại này luôn.

Cho nên Phật nói rằng là: “Pháp ta thiết thực hiện tại, không có thời gian đến để mà thấy, có quả tức thời” là ý nghĩa đó phải không. Cho nên cuối cùng để muốn phá vỡ cái vô minh là chúng ta phải nhờ minh thôi. Mà muốn nhờ minh chúng ta phải giác ngộ 4 chân lý Tứ Diệu Đế như thật, phải không? Cho nên khi chúng ta đã giác ngộ 4 chân lý Tứ Điệu Đế như thật thì ngay cái hiện tại này chúng ta luôn được tu tập, luôn được đưa đến là diệt đế Niết Bàn hết. Chứ không có chờ là chúng ta tu tập sau đó để tái sanh vào một cõi thế giới siêu hình nào đó thì chúng ta tu tập tiếp rồi từ đó chúng ta nhập Niết Bàn. Từ nào giờ Phật giáo phát triển người ta đã hướng chúng ta lầm lạc cái này, không có rõ ràng về cái thế giới 12 nhân duyên là thế giới của con đường đoạn đứt các lậu hoặc để mà chấm dứt 6 nẻo luân hồi ngay cái thân ngũ uẩn này. Tất cả là các thế giới, sáu nẻo luân hồi nó nằm trên cái thân ngũ uẩn này. Và thế giới của 12 nhân duyên nó nằm trên cái thân ngũ uẩn của chúng ta luôn, nó không có ngoài cái thân ngũ uẩn này đâu.

Cho nên thế giới 12 nhân duyên Đức Phật nhờ có trí tuệ lậu tận trí này, Đức Phật mới thấy được cái nguồn gốc sanh tử trong sáu nẻo luân hồi của chúng sinh là do vô minh, từ đó mà cái duyên khởi thế giới 12 nhân duyên này nó ra đời. Nhờ trí tuệ lậu tận minh mà Đức Phật, Ngài đã thấy được sự thật của thế giới 12 nhân duyên này. Mà thế giới 12 nhân duyên này nó nằm ngay nơi cái thân ngũ uẩn của chúng ta, nó không có ngoài cái thân ngũ uẩn này. Hôm nay Thầy sẽ xác nhận điều này một lần nữa là: Phật dạy chúng ta là thế giới duyên khởi 12 nhân duyên là do vô minh, là do chấp thủ, từ đó chúng ta tạo nên thế giới đau khổ duyên hợp để mà nó tái sanh trong sáu nẻo luân hồi này. Đó, là do vô minh, nguồn gốc là do vô minh. Để mà phá vỡ vô minh chúng ta phải giác ngộ Chân lý Tứ diệu đế của Phật như thật thì chúng ta mới phá vỡ vô minh được phải không?

Phật tử hỏi:  Như vậy thưa Thầy nếu mà nói là mình đi vào cái minh này là những cái dưới này là mình không cần thiết nữa. Tức là khi cái vô minh được phá vỡ rồi thì tất cả những cái này đều dừng lại hết trơn rồi, thì xưa là Trưởng Lão dạy phá vỡ cái 12 nhân duyên thì nó có 4 cái cửa để mình phá vỡ nó: vô minh, rồi lục nhập, rồi thọ, với sinh thì thật sự ra mỗi một người vì một cái đặc tính riêng khác nhau đó, rồi có thể người ta phá vỡ cái 12 nhân duyên này một con đường khác như là vô thọ. Như câu hỏi Hương Quang hôm qua đó là cái cậu này vì bệnh hoạn thành ra muốn phá 12 nhân duyên bằng cái cửa thọ, thì như vậy có được không thưa Thầy?

Ở đây chúng ta nên nhớ, để chúng ta phá vỡ tất cả các duyên, thế giới duyên hợp 12 nhân duyên từ nào giờ chúng ta cũng nghe Trưởng lão dạy mình phá được cửa Thọ hoặc là phá được cửa Sanh. Phật dạy chúng ta để mà mình phá bất cứ cửa nào trên cái thế giới duyên hợp 12 nhân duyên này đầu tiên thì nó do minh, mình phải có minh, mình lấy minh là chủ đạo. Duyên khởi bắt nguồn từ vô minh, nếu mà vô minh nó diệt thì các thế giới kia nó diệt, nó tự diệt hết, mà nó diệt một cách nhẹ nhàng, nó không ức chế. Mà còn bây giờ chúng ta không có thông suốt được cái minh, có nghĩa là chúng ta không có giác ngộ được cái sự thật Tứ diệu đế là khổ, là nguyên nhân của khổ và không thấy được trạng thái diệt khổ và con đường đưa đến diệt khổ. Hằng ngày mà chúng ta tu tập để mình ức chế, để mình chịu đựng. Chẳng hạn như là Phật có dạy mình khi mà cảm thọ nó đến, mình chịu đau tận cùng. Để khi mà nó chịu đau trong cái cảm thọ tận cùng của nó để mà nó dừng lại thì chúng ta phải thông suốt cái nhân quả, các hành nghiệp mình tạo trước đó. Cái cảm thọ này bắt nguồn từ đâu? Là do vô minh phải không.  Quá khứ mình vô minh đó, mình đã hành động ác, mình giết hại chúng sanh, mình ăn thịt chúng sinh, mình đánh đập chúng sinh, mình hành hạ chúng sinh bây giờ cái thân nhân quả nó phải bị như vậy. Khi mình hiểu như vậy gọi là mình thương mình phải không, gọi là lòng từ đó, lúc này mình lấy cái Tứ vô lượng tâm ra để mình xả các dính mắc, các cảm thọ này thì lúc này mình phải biết thương xót cho mình, gọi là bi vô lượng, là mình biết thương xót những cái hành động vô minh, lầm lạc trước đó mình tạo ra cái nhân quả này gọi là bi vô lượng là mình thương xót. Và khi mình biết thương xót như vậy là mình phải hoan hỷ chứ. Mình chấp nhận cái nhân quả của mình. Tại vì mình biết rằng cái nhân quả này nó cũng là pháp vô thường, nó là pháp sanh diệt nó không có thật đâu, từ đó mà mình xả vô lượng. Do mình có được cái tuệ, mình có được cái tri kiến, mình có được cái chánh kiến và chánh tư duy, mình hiểu rằng như thật, các pháp nó đều là do vô minh, do sự chấp thủ trước đó mình tạo còn bây giờ ta biết rồi, ta không có sống theo nó nữa cho nên mình gọi là hỷ vô lượng. Rồi mình biết rằng cái nhân quả nó không có thật đâu, nó là pháp vô thường, nó là pháp sanh diệt, nó sinh ra và nó diệt thôi, diệt lâu hay mau mặc nó. Do chúng ta hiểu rõ sự thật duyên hợp duyên tan của các pháp. Nó không có pháp nào là ta, là của ta, là bản ngã của ta. Do mình thông suốt cái Chân lý diệt đế này mà từ đó mà chúng ta xả vô lượng, gọi là mình hoan hỷ, mình xả, mình không có chấp thủ cái hành nghiệp nhân quả của mình nó đang thọ báo, như vậy rằng mình xả được cái cảm giác thì ngay đó là xả vô lượng đó. Và khi mà mình đã thông suốt cái sự thật đây là khổ, đây là nguyên nhân của khổ, đây là trạng thái diệt khổ thì lúc này mình mới chịu đựng, mình chiến thắng để mình vượt qua cái thọ đau này, gọi là mình chịu đau tận cùng. Và khi mình thông suốt như vậy là mình đã là chủ được cái thọ rồi phải không, gọi là làm chủ bệnh là như vậy đó. Mình làm chủ sanh, già, bệnh, chết là như vậy đó. Là khi mà cái bệnh nó đến mình phải bất động và làm chủ nó. Trước khi mình bất động, mình làm chủ nó mình mới thấy được cái sự thật của nó, phải không ? Nếu mà mình không thấy được sự thật đây là khổ, đây là nguyên nhân của khổ thì nó vẫn là ức chế luôn, như vậy rằng là thế giới của 12 nhân duyên nó không có sụp đổ được.

Cho nên cuối cùng là cái dẫn đầu, cái duyên khởi đầu tiên để mà nó phá vỡ các duyên còn lại là do minh, là do trí tuệ của mình, do mình thông suốt được cái 4 Chân lý Tứ diệu đế như thật rồi từ đó mà nó phá vỡ các duyên: từ hành, thức cho đến cái danh sắc, cho đến cái lục nhập, cho đến xúc, cho đến thọ, cho đến ái, cho đến cái hữu, cho đến thủ, cho đến là sanh, lão, bệnh, tử, ưu bi, khổ não, tự nó sẽ diệt hết tất cả cái này. Cho nên bây giờ mình không có minh, mình không có thông suốt bốn Chân lý Tứ diệu đế như thật là hằng ngày mình tu tập trong các duyên ấy thì nó chỉ ức chế thôi, thì nó làm cho mình đau khổ nhiều hơn chứ nó không có giải thoát được.

Phật tử hỏi: Như vậy thưa Thầy thì nãy như Hương Quang nói như lục nhập, thọ với lại sanh y đó thì nó chỉ phụ thôi, cái chính ở trong đây là con đường để phá vỡ vô minh. Khi mà vô minh mở rồi thì tất cả những cái lục nhập, hay là cái thọ, cái sanh diệt thì mình đâu cần phải vào trong đó mà phá vỡ, tại vì vô đây có phá vỡ, vô lục nhập phá vỡ, thọ phá vỡ hay vô sanh y phá vỡ thì cũng phải qua minh, phải không thưa Thầy? Thì thành ra không cần thiết nữa. Thì giờ Hương Quang hiểu thật sự vô cửa nào thì vô, cái minh vẫn phải có, phải có cái minh thì cửa đó mới phá được. Còn không có cái minh thì không có phá cái cửa đó được, cửa thọ hay cửa lục nhập hay cửa sanh thì không có thể phá được. Nếu mà mình vô trong cái cửa thọ để mà mình kham nhẫn, để mà mình không hiểu được cái pháp như thật, cái chân lý như thật của cái Tứ diệu đế, không biết cái khổ trong cái cuộc sống của mình như thế nào là khổ để mà làm sao diệt khổ, con đường đưa đến diệt khổ, thì những cái đường hướng mà đi vô cái thọ này thì nó cũng không phá vỡ được. Thành ra cũng phải nhờ qua cái minh, cái tri kiến để mà đi lên (..) là mình phải có, để mình tư duy một cách chơn chánh để mà mình qua khỏi cái đau ở trong cái thân thì cũng phải có cái minh. Chịu kham nhẫn mà vượt qua cái bệnh tật cũng phải có cái minh để hiểu tại sao mình phải kham nhẫn, chứ không không tự nhiên phải kham nhẫn rồi cắn răng chịu đựng rồi cái đó là ức chế, phải không thưa Thầy?

Đúng rồi ức chế, là kham nhẫn mà không có trí tuệ của nó thì đó là ức chế rồi. Cho nên Phật có dạy mình “bước tới thì trôi dạt, đứng lại thì chìm xuống, chỉ có vượt qua”, đứng lại có nghĩa rằng là mình ức chế, không có hiểu biết gì hết, còn chỉ có vượt qua là mình thông suốt sự thật của khổ và nguyên nhân của khổ để mình bất động nó mà, mình kham nhẫn, mình bất động nó, mà nó không ức chế tâm, mà nó không ức chế thân nữa. Khi trí tuệ mình nó hiểu biết, nó đoạn diệt các lậu hoặc liền thì ngay đó nó tương ưng trạng thái Niết Bàn liền. Cho nên pháp của Phật tu nó không có khó. Khi mà nó giác ngộ ra cái sự thật thì ngay đó nó được tương ưng trạng thái Niết Bàn. Còn cái cảm thọ bệnh tật của nó mặc nó chứ. Khi mà vô minh nó hiểu rồi thì nó phá vỡ mọi cái chấp thủ của nó, cảm thọ của nó hết rồi, thì ngay đó thế giới duyên hợp này nó sụp đổ liền tức khắc.

Cho nên từ nào giờ người ta cũng chưa có thông suốt về cái chỗ này. Từ nào giờ trong Phật giáo phát triển người ta dạy mình là muốn có minh mình phải tu chứng phải không? Bên Phật giáo phát triển người ta dạy mình muốn có minh mình phải tu đi để mình chứng ngộ, để mình giác ngộ, để mình đại ngộ mình, bùng vỡ nó mình có được trí tuệ là vô sư trí đó. Người ta nói rằng mình tu thời gian để mình có được vô sư trí để mình đại ngộ, để mình giác ngộ mình mới thấy được thế giới 12 nhân duyên này. Mà trong khi cái minh mà đức Phật, Ngài đã chỉ cho chúng ta rồi, hôm rồi Thầy có nói đó, lậu tận trí mà đức Phật đã chỉ cho chúng ta rồi, đó là 4 Chân lý Tứ diệu đế, đây là khổ, đây là nguyên nhân của khổ, đây là trạng thái diệt khổ và con đường đưa đến diệt khổ, đó là minh. Nhờ cái minh này cái thế giới duyên khởi của 12 nhân duyên nó sụp đổ luôn. Cho nên đức Phật, Ngài đã chỉ cho chúng ta bốn cái Chân lý này như thật để mình phá vỡ cái vô minh mà từ nào giờ người ta chưa có giác ngộ cái này. Người ta nghĩ rằng muốn có được cái minh thì mình phải tu phải không? Mình mới chứng giống như Phật mình mới phá vỡ vô minh. Cho nên người ta, từ nào giờ người ta tưởng tri ra cái minh, gọi là thế giới 12 nhân duyên. Cái minh này, cái lậu tận trí này đức Phật, Ngài đã hướng cho chúng ta rồi, hằng ngày chúng ta phải giác ngộ. Chính vì lý do đó mà Phật dạy chúng là là phải giác ngộ Chân lý đó phải không? Nếu mà không có Phật đưa ra bốn Chân lý này, làm sao Ngài gọi chúng là phải giác ngộ Chân lý được. Cái giác ngộ Chân lý có nghĩa rằng là cái bốn Chân lý này nó đã có rồi, cái minh này nó đã có rồi, cái sự thật này nó đã có rồi thì đức Phật, Ngài đã hướng cho chúng ta. Khi đức Phật, Ngài đã hướng cho chúng ta, quan trọng là chúng ta phải giác ngộ ra cái sự thật này này, rồi mình mới hành trì, rồi mình mới tu tập được. Và để mình muốn, để đưa đến tu tập để đoạn diệt cái vô minh này, cái lậu hoặc này là buộc chúng ta là phải đi đúng con đường Bát chánh đạo. Cho nên cuối cùng rồi, rốt cuộc rồi nó nhờ Bát chánh đạo. Trong Bát chánh đạo nó phân ra 3 cấp đó là Giới, Định, Tuệ. Cuối cùng là chúng ta phải thực hiện đúng cái lộ trình này là Thánh giới uẩn, Thánh định uẩn, Thánh tuệ uẩn thì nó giúp cho chúng ta tu hành giải thoát được. Nếu mà chúng ta sống mà không có đúng Thánh giới uẩn, không có đúng Thánh định uẩn, Thánh tuệ uẩn là chúng ta cũng không giải thoát đâu.

Cho nên từ nào giờ người ta cũng chưa có thông suốt về cái Giới, Định, Tuệ này cho nên Phật dạy mình: Giới sinh định, mà định đây chỉ cho tâm ly dục, ly ác pháp, định diệt ngã xả tâm ly dục ly ác pháp. Để mà có định này, hằng ngày chúng ta phải sống đúng giới và phải hành trì giới, phải không? Phải hộ trì các căn, phải tỉnh thức, phải chánh niệm tỉnh giác và chúng ta phải giác ra các pháp nó như thật đây là khổ, đây là nguyên nhân của khổ rồi từ đó mà chúng ta hướng đến đoạn diệt nó thì nó mới chấm dứt được cái tham, sân, si, mạn, nghi của mình. Mà khi cái tham, sân, si, mạn, nghi của mình nó muội lược thì ngay đó thì tâm mình nó thanh tịnh – đó là định đó. Mà trong kinh đức Phật có gọi rằng nó là chánh định, mà cái định này nó hướng đến cái chỗ diệt đế Niết bàn. Cho nên trong cái giới, trong cái định, trong cái tuệ nó nhằm là nó hướng đến chỗ diệt đế Niết bàn. Không phải là chúng ta tu giới để có cái giới thanh tịnh. Không phải là chúng ta tu định để mà có cái định thanh tịnh. Không phải là chúng ta tu tuệ để mà có được cái tuệ mà hiểu biết nhiều. Mà giới định tuệ tu tập nhằm hướng đến diệt ngã, xả tâm, ly dục ly ác pháp, để tâm chúng ta hướng đến diệt đế Niết bàn. Chứ không phải là mình đi tìm cái định, để mình có được an lạc. Cho nên từ nào giờ người ta hiểu cái Chánh định trong giới định tuệ của Phật người ta hiểu chưa có thông suốt.

Còn cái định của Phật, Ngài hướng chúng ta đình chỉ lại các dục để tâm mình nó không còn tham, sân, si, mạn, nghi. Để từ đó mà chúng ta sống trong cái trạng thái diệt đế giải thoát Niết Bàn.

Còn cái tuệ nó là để hiểu biết như thật của các pháp, để từ đó mà chúng ta không còn chấp thủ, không còn dính mắc các pháp này nữa, để mà chúng ta cũng hướng đến diệt đế Niết Bàn luôn, phải không?

 Cái giới nó cũng hướng đến diệt đế Niết Bàn và cái định nó cũng hướng đến diệt đế Niết Bàn và cái tuệ cũng vậy nó cũng hướng cho chúng ta hướng đến diệt đế Niết Bàn luôn. Chứ không phải là chúng ta có định, mình ngồi đó để mình được an lạc, hoặc là để mình nhập thiền định để mình có an lạc, cho nên từ nào giờ người ta hiểu sai cái chỗ này. Cái định của Phật là nó hướng đến đình chỉ lại các dục, cái quan trọng là chỗ là chúng ta thông suốt các sự thật của các pháp, đoạn diệt các lậu hoặc không còn chấp thủ, từ đó mà chúng ta được hóa sanh vào Niết Bàn.

Phật tử hỏi: Bài pháp hôm nay thật là vi diệu cho Hương Quang để mà hiểu rõ mọi chuyện ở đời này, mọi sự kiện để mà hành thì cũng phải có cái minh, cái sự sáng suốt, thì cái chuyện hành pháp nó mới thông suốt và nó mới đi tới nơi. Chứ còn bây giờ không có minh là không có làm gì được hết trơn. Khi cái tâm còn ngũ triền cái nó ngăn che đó thì mình không thể tiến đến con đường nào hết. Trong cái bài Thầy giảng hôm nay mở tâm Hương Quang nhiều dữ lắm thưa Thầy. Rất là cám ơn Thầy bữa nay. Chắc cõ lẽ là cái người hỏi thì cũng rất là mong cầu được giải thích rõ ràng thưa Thầy, thì hôm nay cũng mở tâm của người (…) thành ra Hương Quang cám ơn Thầy nhiều lắm! Không biết là cái bài giảng như vậy Thầy giảng đủ chưa hay là còn nữa?

Hồi nãy Thầy chỉ nói về cái thế giới mà nó duyên hợp để nó tái sanh trong sáu trạng thái luân hồi, rồi cũng như chúng ta giác ngộ ra bốn Chân lý Tứ diệu đế để mà chúng ta có minh. Để chúng ta lấy cái minh này chúng ta làm cái chủ đạo để mình hướng đến đoạn diệt các giặc sinh tử phiền não của mình. Mà cái minh này nó là những điều Phật dạy chúng ta, nó là thực tế trong cuộc sống, chứ không phải là chúng ta chờ mình có tu chứng minh có cái minh này. Cái quan trọng chúng ta phải giác ngộ ra bốn Chân lý Tứ diệu đế, chúng ta mới có cái minh này. Nếu mà chúng ta không có giác ngộ rõ ràng thì chúng ta vẫn là vô minh, chúng ta vẫn sống trong gọi là tưởng tri đó, chúng ta vẫn sống trong là vô minh lậu đó. Cho nên là cái quan trọng là cái xác định đoạn diệt cái thế giới duyên khởi của 12 nhân duyên là do minh, mà muốn được có minh này chúng ta phải giác ngộ ra bốn Chân lý Tứ diệu đế của Phật như thật, trong kinh Đức Phật gọi rằng nó là lậu tận trí đó. Nhờ cái lậu tận trí này chúng ta mới làm chủ nó.

Phật tử hỏi: Như vậy thưa Thầy nếu mà Thầy còn thêm nữa thì Hương Quang để dành qua ngày mai được không ạ? Còn cái phần nào đó thưa Thầy?

Ngày mai Thầy sẽ nói về cái mà các duyên khởi trên 12 nhân duyên : Từ cái vô minh cho đến cái hành, cho đến cái thức, cho đến cái danh sắc, đến lục nhập, đến xúc đến thọ đến ái, đến hữu đến thủ sanh, lão, tử, ưu bi khổ não. Ngày mai Thầy sẽ nói lần lượt hết tất cả các duyên này.